1.1.ความปลอดภัยในการทำงานกับสารเคมี

  การทําปฏิบัติการเคมีส่วนใหญ่ต้องมีความเกี่ยวข้องกับสารเคมี อุปกรณ์และเครื่องมือต่าง ๆ ซึ่งผู้ทําปฏิบัติการต้องตระหนักถึงความปลอดภัยของตนเอง ผู้อื่น และสิ่งแวดล้อม โดยผู้ทําปฏิบัติการควรทราบเกี่ยวกับประเภทของสารเคมีที่ใช้ข้อควรปฏิบัติในการทําปฏิบัติการเคมี และการกําจัดสารเคมีที่ใช้แล้วหลังเสร็จสิ้นปฏิบัติการ เพื่อให้สามารถทําปฏิบัติการเคมีได้อย่างปลอดภัย

•  ประเภทของสารเคมี

 สารเคมีมีหลายประเภท แต่ละประเภทมีสมบัติแตกต่างกัน สารเคมีจึงจําเป็นต้องมีฉลากที่มีข้อมูลเกี่ยวกับความเป็นอันตรายของสารเคมีเพื่อความปลอดภัยในการจัดเก็บ การนําไปใช้ และการกําจัด โดยฉลากของสารเคมีที่ใช้ในห้องปฏิบัติการควรมีข้อมูล ดังนี้

 1. ชื่อผลิตภัณฑ์

 2. รูปสัญลักษณ์ แสดงความเป็นอันตรายของสารเคมี

 3. คําเตือน ข้อมูลความเป็นอันตราย และข้อควรระวัง

 4. ข้อมูลของบริษัทผู้ผลิตสารเคมี

บนฉลากบรรจุภัณฑ์มีสัญลักษณ์แสดงความเป็นอันตรายที่สื่อความหมายได้ชัดเจนเพื่อให้ผู้ใช้สังเกตได้ง่าย สัญลักษณ์แสดงความเป็นอันตรายมีหลายระบบ ในที่นี้จะกล่าวถึง 2 ระบบ ที่ มีการใช้กันอย่างแพร่หลาย คือ Globally Harmonized System of Classifi cation and Labelling of Chemicals (GHS) ซึ่งเป็นระบบที่ใช้สากล และ National Fire Protection Association Hazard Identifi cation System (NFPA) เป็นระบบที่ใช้ในสหรัฐอเมริกา 

ในระบบ GHS จะแสดงสัญลักษณ์ในสี่เหลี่ยมกรอบสีแดง พื้นสีขาว

สําหรับสัญลักษณ์แสดงความเป็นอันตรายในระบบ NFPA จะใช้สีแทนความเป็นอันตรายในด้านต่าง ๆ ได้แก่ สีแดงแทนความไวไฟ สีน้ําเงินแทนความเป็นอันตรายต่อสุขภาพ สีเหลืองแทนความ ว่องไวในการเกิดปฏิกิริยาเคมี โดยใส่ตัวเลข 0 ถึง 4 เพื่อระบุระดับความเป็นอันตรายจากน้อยไปหามาก และช่องสีขาวใช้ใส่อักษรหรือสัญลักษณ์ที่แสดงสมบัติที่เป็นอันตรายด้านอื่น ๆ

นอกจากฉลากและสัญลักษณ์แสดงความเป็นอันตรายต่าง ๆ ที่ปรากฏบนบรรจุภัณฑ์ของสารเคมี แล้ว สารเคมีทุกชนิดยังต้องมีเอกสารความปลอดภัย (safety data sheet, SDS) ซึ่งมีข้อมูลเกี่ยวกับความปลอดภัยในการใช้สารเคมีอย่างละเอียดด้วย

• ข้อควรปฎิบัติในการทำปฎิบัติการเคมี

ก่อนทำปฏิบัติการ

1) ศึกษาขั้นตอนวิธีการให้เข้าใจ

2) ศึกษาข้อมูลของสารเคมีและเทคนิคเครื่องมือต่างๆ

3) แต่งกายให้เหมาะสม

ขณะทำปฎิบัติ

1) ข้อปฏิบัติโดยทั่วไป

1.1 สวมแว่นตานิรภัยสมรักษ์ห้องปฏิบัติการและสวมผ้าปิดปาก

1.2 ห้ามรับประทานอาหารและเครื่องดื่มที่ไม่เกี่ยวข้องกับการปฎิบัติการ

1.3 ไม่ทำการทดลองเพียงคนเดียว

1.4 ไม่เล่นขณะที่ ทำปฏิบัติการ

1.5 ทำ ตามขั้นตอนและวิธีการอย่างเคร่งครัด

1.6 ไม่ปล่อยให้อุปกรณ์มีความร้อน

2) ข้อปฏิบัติในการใช้สารเคมี

2.1 อ่านชื่อสารให้แน่ใจก่อนนำไปใช้

2.2 เคลื่อนย้ายสารเคมีด้วยความระมัดระวัง

2.3 หันปากหลอดทดลองจากตัวเองและผู้อื่นเสมอ

2.4 ห้ามชิมสารเคมี

2.5 ห้ามเทน้ำลงกรดต้องให้กรดลงน้ำ

2.6 ไม่เก็บสารเคมีที่เหลือเข้าขวดเดิม

2.7 ทำสารเคมีหกให้เช็ด

หลังทำปฏิบัติการ

1) ทำความสะอาดอุปกรณ์ต่างๆ

2) ก่อนออกจากห้องให้ถอดอุปกรณ์ป้องกันอันตราย

• การกำจัดสารเคมี

การกำจัดสารเคมีแต่ละประเภทสามารถปฏิบัติได้ดังนี้

1) สารเคมีที่เป็นของเหลวไม่อันตรายเป็นกลาง ปริมาณไม่เกิน 1 ลิตร สามารถเทลงอ่างน้ำได้เลย

2) สารละลายเข้มข้นบางชนิด ควรเจือจางก่อนเทลงอ่างน้ำ

3) สารเคมีที่เป็นของแข็งไม่อันตราย ใส่ในภาชนะที่ปิดมิดชิด ก่อนทิ้งในที่จัดเตรียมไว้

4) สารไวไฟ สารประกอบของโลหะเป็นพิษห้ามทิ้งลงอ่างน้ำ

ที่มา : scimath.org